|
درباره بجنورد
بُجنورد بیژن‌گرد
و پس از اسلام: بوزنجرد مرکز استان خراسان شمالی در شمال شرق ایران و
در کوهپایه‌های رشته‌کوه آلاداغ بنا شده است.این شهر ازجمله شهرهای
بزرگ خراسان٬ جمعیت این شهر در سال ۱۳۹۰ خورشیدی بالغ بر ۱۹۹،۷۹۱ نفر
بوده و از این‌جهت، چهل و چهارمین شهر کشور به‌شمار می‌آید. بجنورد با
شهرهای شیروان٬ اسفراین٬ آشخانه و راز همسایه است. نام ای شهر در لهجه
شمال خراسان «بُژنُرد» تلفظ میشود
وجه تسمیه
در منابع قدیمی و فرهنگ‌های لغت نام این شهر،
«بیژن‌گِرد» یا ام کون سرخ یا همان چغندر گرد ام احسان کجکون آورده
شده‌است.و بیژن‌گرد (بجنورد) به معنی «ساختهٔ بیژن» و «آبادشده به دست
بیژن» است در دوران باستان پسوند "گرد" در نام بسیاری از شهرهای ایران
بکار می‌رفته و از جمله این کاربردها را در نام شهرهایی چون بجنورد
(بیژن‌گرد)، بروجرد (بروگرد)، دستجرد دستگرد)، سوسنگرد، دارابگرد،
ملازگرد (در خاور ترکیه امروزی) و... می‌توان دید. پسوند "گرد" بگونه‌ی
"کرت" از زبان فارسی کهن به زبان ارمنی نیز وارد شده و در نام بسیاری
از شهرهای ارمنستان می‌توان آن را یافت برای نمونه استپاناکرت
شهر بیژن‌گرد نیز بر اساس حکایت بیژن و منیژه، در
شاهنامهٔ فردوسی، مکانی بوده که منیزه، بیژن را از چاه نجات داده و
شهری در آن مکان بنا کرده‌است. از نامهای دیگر بجنورد که آثار بازمانده
آن نیز وجود دارد کهنه کند و نیز چرمغان می توان اشاره کرد که به محوطه
ای تاریخی در جنوب شهر بجنورد و در مجاورت معصوم‌زاده اطلاق می گردد
 .
پیشینه
شهر کنونی بجنورد در حدود سال ۱۱۰۰ق/۱۶۸۹م به وسیله
تولی‌خان دوم، یکی از امیران ایل شادلو بنا شد و پس از آن‌که در فتنه
حسن‌خان سالار (۱۲۶۳ق/۱۸۴۷م) به شدت آسیب دید، بار دیگر به دست فرزندان
تولی‌خان مرمت شد
پیش از شهر کنونی و حتی پیش از ظهور و سقوط بجنورد،
مرکز ناحیه جایی می‌بوده‌است به نام جرمگان که در جریان حمله مغول
ویران گردید. تپه باستانی‌ِ چرمغان در کناره شهر کنونی بجنورد،
بازمانده ویرانه‌های آن شهر است.روستاي چرمغان = چاه آر مغ آن يعني
چاهي كه رود نوراني را پديد مي آورد
ظاهراً جرمگان، شهرکی کوچک، پررونق و آباد بوده و
بجنورد کنونی در جوار آن به‌وجود آمده‌است. امروزه حدود و گسترهٔ این
شهرک در حاشیهٔ شهر بجنورد، نشانگر پیشینهٔ کهن و رونق آن در سده‌های
آغازین اسلامی است.
به استناد متون تاریخی در سده‌های پنجم تا هشتم هجری،
بخش وسیعی از ناحیهٔ بجنورد، مسکونی و آباد بوده‌است. در آغاز دوران
مغول و تیموری، منطقهٔ بجنورد نیز مورد آسیب‌ها و خسارات فراوانی واقع
شد. نتایج بررسی و پهنه‌بندی محوطه‌های باستانی نشان داده‌است، نقاط
باستانی شناسایی شده، متعلق به دوران میان‌سنگی هزارهٔ چهارم تا هزارهٔ
اول پیش از میلاد، نقش مهمی را در شکل‌گیری زیست‌گاه‌های اولیه در
حاشیهٔ رودخانه اترک ایفا نموده‌اند. این منطقه، در دوران ماد و
هخامنشی، بخشی از ساتراپی پارت قلمداد می‌شده و از دورهٔ اشکانی، در
این ناحیه ۸ زیستگاه، در بخش راز و جرگلان، ۳ مورد در بخش مرکزی و نیز
۵ زیستگاه در شهرستان مانه و سملقان شناسایی شده‌اند. وجود بنای سنگی
موسوم به اتش کده اسپاخو، از آثار تاریخی دورهٔ ساسانی نیز، نقش و
اهمیت خراسان شمالی را در این دوران روشن می‌نماید. علاوه بر آن،
منطقهٔ بجنورد در صدر اسلام، در ارتباط فرهنگی - اجتماعی جدی با دیگر
نقاط ایران قرار داشته و از آن نواحی تأثیر گرفته‌است. در آن دوران
قسمت‌های عمده‌ای از منطقهٔ آباد و مسکونی بوده‌است. مؤلف تاریخ
سیستان، ناحیهٔ امروزی بجنورد را به عنوان بخشی از سرزمین نساء معرفی
نموده‌است و در سال‌های آغازین قرن دوم هجری، این منطقه جزئی از قلمرو
بزرگ حکومت طاهریان به‌شمار می‌آمده‌است.
ابن‌ابواصیبه نیز در ذکر مناطق بجنورد آورده‌است که:
«ابن سینا، دربار علی‌ابن‌مأمون را در خوارزم ترک گفت و به طوس، شوقان،
طبر و سملقان و جاجرم و بالاخره به جرجان رفت». مؤلف نامعلوم
حدودالعالم، از نخستین کسانی‌است که از چرمغان نام می‌برد و مقدس نیز
آن را جزئی از ناحیهٔ نساء برشمرده‌است.
بي يو وّنجهان ورد همان وردي (شهري) كه بي يو ونجهان
به دستور هورمزد براي مردمش درست كرده و اين در اصل ريشيه كلمه بجنورده
بي يو ونجهان ورد = بوجن يورد = بيژن يورد = بجنورد
موقعیت
جغرافیایی
بجنورد از شمال با ترکمنستان و از شمال شرقی تاجنوب
شرقی با شهرهای شیروان ، اسفراین و از جنوب غربی تا شمال غربی با
جاجرم٬ آشخانه و راز همسایه است.
جغرافیای
طبیعی و اقلیم
شهر بجنورد مرکز استان خراسان شمالی با ۳۶ کیلومتر
مربع مساحت٬ در شمال شرق ایران در طول جغرافیایی ۵۷ درجه و ۲۰ دقیقه و
عرض جغرافیایی ۳۷ درجه و ۲۸ دقیقه در جنوب رشته‌کوه کپه‌داغ و شرق
رشته‌کوه آلاداغ و شمال رشته‌کوه البرز واقع شده است. ارتفاع بجنورد از
سطح دریا ۱۰۷۰ متر و فاصله آن تا تهران ۸۲۱ کیلومتر می‌باشد
آب و هوای بجنورد بطور کلی معتدل کوهستانی می‌باشد از
این‌رو تابستان‌های بجنورد آب و هوای نسبتاً ملایم و زمستان‌هایش
سردزمستانی می‌باشد
مردم
مردمان فارس، کرمانج، ترک، ترکمن و تات اکثریت ساکنان
بجنورد را تشکیل می‌دهند. فارس‌های بومی (تات‌ها) مردمان بومی بجنورد و
خراسان شمالی هستند. آن‌ها در بافت میانی شهر بجنورد و محلات جنوب شهر
بجنورد (خیابان شهید چمران، حسین معصوم، ۱۷ شهریور و به‌ویژه بولوار
مدرس و برخی کوچه‌های خیابان شهید بهشتی) حضور پررنگی دارند. گویش تاتی
زبان فارسی در خراسان شمالی امروزه تأثیر بسیاری از فارسی معیار گرفته
و در حال فراموشی است و جای خود را به فارسی معیار می‌دهد.
جاذبه های
گردشگری
عمارت مفخم
عمارت مفخم یکی از بناهای تاریخی دوره قاجار در
بجنورد است که در اوایل دهۀ ۱۳۰۰ هجری‌قمری به دستور یارمحمدخان شادلو٬
به عنوان محل سکونت وی و خانوادهاش ساخته شده است. این عمارت ۳۴ اتاق
با دو تالار بزرگ دارد. نمای اصلی ساختمان در سمت جنوب است که سراسر آن
به با انواع كاشیكاری معرق، معقلی، هفت رنگ و با طرحها و نقوش انسانی،
حیوانی، اسلیمی، ختایی و هندسی زینت یافته است. مصالح بکار رفته در بنا
آجر با ملات گچ است و هر طبقه ساختمان دارای دو ایوان شمالی و جنوبی می
باشد، سرتاسر بنا با کاشی های خشتی و هفت رنگ زیبا در اندازه و شکل های
مختلف به رنگهای فیروزه‌ای، زرد، صورتی، بنفش، سفید، سبز، سرخ و سیاه
کاشی کاری شده و هر ستون با طرح و نقش خاص خود زینت داده شده است. نمای
بیرونی ساختمان تصاویری از دو فرشته بالدار، چهره‌های انسانی، نقاشی از
گل و گیاه و پرنده، طبیعت و طرحهای هندسی سده ۱۳ را به تماشا می گذارد.
این بنای تاریخی با شماره ۹۵۲ در فهرست آثار تاریخی به ثبت رسیده است.
بنای عمارت مفخم پس از مرمت و احیا به موزه بزرگ باستان شناسی و مردم
شناسی استان تبدیل شده است.
عمارت آینه‌خانه مفخم
بنای آیینه‌خانه یکی از آثار تاریخی مربوطه دوره
قاجار بجنورد است. در دوره قاجار بنای آیینه‌خانه همراه با بناهای
دیگری از جمله عمارت مفخم، کلاه‌فرنگی، حوضخانه و سردر، در باغ بزرگی
قرار داشته و مجموعه دارالحکومه‌ی مفخم را تشکیل می‌داده است. این بنا
در انتهای خیابان شریعتی شمالی در شهر بجنورد قرار دارد و 4 مناره در
طرفین ورودی اصلی قرار دارد که روی 2 مناره کلمه محمد 12 بار به شیوه
کاشیکاری معقلی نوشته شده است همچنین در طبقه دوم ، اتاق آیینه کاری
شده ای وجود دارد که بنا، نام خود را از آن گرفته است . این بنا در دهه
۱۳۰۰ هجری، همزمان با دوره حکومت ناصرالدین شاه به دستور یارمحمد خان
شادلو، معروف به سردار مفخم ساخته شده و به عنوان فضای اداری و دیوانی،
برای انجام دیدارهای رسمی سردار مفخم با رجال سیاسی عهد قاجار و نیز
انجام مراسم تشریفات نظامی و رایزنی در باب مسائل سیاسی و اجتماعی با
سران ایل شادلو و دیگر رجال سیاسی دوره قاجار مورد استفاده قرار
می‌گرفته است. گفته میشود طراحی نقشه ساختمانی آیینه‌خانه به دست
میرزا مهدی خانشقاقی (ممتحن‌الدوله) اولین مهندس معمار ایرانی که از
دانشکده معماری پاریس فارغ التحصیل شده بود، انجام شده است. ساختمان
آیینه‌خانه همزمان با عصر ناصری در داخل باغ بزرگی به نام دلگشا ساخته
شد. پلان این بنا مستطیل شکل بوده و در دو طبقه به ابعاد تقریبی
۱۱×۱۸ متر و به ارتفاع حدود ۱۰ متر ساخته شده که در مجموع ۹ اتاق دارد.
یکی از اتاقهای طبقه فوقانی تالاری است به ابعاد ۸×۳ متر که تمام
دیوارها و سقف آن با طرحهای زیبایی آیینه کاری شده است. بنای آیینه
خانه به شماره ۱۱۶۷ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و از سال ۱۳۷۹
تاکنون به عنوان موزه‌ی اسناد و نسخ‌خطی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
گردشگاه بش‌قارداش
بش‌قارداش) (پنج غار سنگی )در ۷ کیلومتری جنوب بجنورد
و در شرق جادهٔ بجنورد به اسفراین، در فاصلهٔ تقریبی یک کیلومتری جاده
واقع شده‌است. پیش از اسلام در زمان اشکانیان و ساسانیان در این محل
عبادتگاه پیشوایان کنتیس زرتشتی قرار داشته‌است.به سبب اقامت چهار فصل
مغ (بزرگان دینی زرتشتی) به چهارمغان شهرت یافته‌است.
گردشگاه باباامان
چشمهٔ باباامان در کیلومتر ۱۱ جادهٔ بجنورد - مشهد،
به فاصلهٔ تقریبی ۳۰۰ متر از جاده، واقع شده‌است. آب این چشمه، جزء
دستهٔ آب‌های سولفاته کلسیک و سدیک است و مصرف آن صفراآور و ملین و
تسهیل کننده اعمال گوارشی و دافع سموم است. گردشگاه باباامان مکانی
برای استراحت مسافرانی که قصد سفر به شهرهای شمالی را دارند می‌باشد.
امامزاده سیدعباس فرزند موسی بن جعفر
امامزاده سیدعباس فرزند موسی بن جعفر در شهر بجنورد،
یکی از مشهورترین و پر زائرترین امامزاده‌های این خطه است. وی در دوران
خلافت بنی عباس از مدینه وارد خراسان شد و در اواخر قرن دوم هجری
درگذشت.
بنای این امامزاده که در روزگار قدیم بر فراز تپه‌ای باستانی درمجاورت
شهر بجنورد ساخته شده با گنبدی فیروزه‌ای آن که به آیاتی از قرآن مزین
شده است .این بقعه که نسبت به شهر، بر بلندا قرار گرفته است.
امامزاده اسماعیل
فرزند موسی بن کاظم در ۱۰ کیلومتری شمال شرقی بجنورد
در مجاورت گردشگاه ییلاقی "باباامان" بجنورد واقع شده است. این مقبره
که در مجاورت جاده اصلی مشهد به استان‌های شمالی و درمسیر اصلی زائران
و گردشگران واقع شده است.
حسینیه جاجرمی‌ها
حسینیه جاجرمی در مرکز شهر بجنورد و در محدوده بافت
تاریخی شهر، در کوچه جاجرمی‌ها واقع شده است. این بنا از یادمان‌های
اواخر دورهٔ قاجار در شهر بجنورد است که به استناد کتیبه موجود در سال
۱۳۲۵ هجری قمری به دست غلامرضا بنا یزدی ساخته شده است.
حسینه جاجرمی یک نمونه معماری سنتی از نوع حیاط مرکزی است که نوعی
معماری درونگرا قلمداد میشود و در آن تمام درب و پنجره‌ها و نورگیرهای
رو به حیاط باز می‌شوند. این نوع معماری اغلب در مناطق خشک و کویری
مورد توجه بوده و در منطقه بجنورد چندان معمول نیست.
طرح کلی پلان بنا مربع شکل است و در ضلع شرقی و غربی از دو طبقه تشکیل
شده که در مجموع حدود ۶۰۰ متر مربع مساحت دارد. ورودی حسینیه از طریق
یک هشتی به حیاط مرکزی متصل شده که با دو رشته پلکان در گوشه‌های شمال
شرقی جنوب غربی به مهتابی‌های طبقه فوقانی راه می‌یابد. سقف هشتی بنا
در قسمت ورودی و تمام حجره‌های طبقه پایین با قوس کلیل پوشش یافته و
طبقه بالا به صورت تیرپوش است. بخش‌های مختلف بنا با آرایه‌های معماری
از قبیل آجرکاری، گچبری، مقرنس‌کاری و کتیبه‌هایی تزئین شده است. قسمت
بالایی دیوار ایوان شرقی یک افریز تزیینی با کتیبه به خط نستعلیق دارد
که در آن گزیده‌ای از ترکیب بند مشهور محتشم کاشانی در مرثیه شهدای
کربلا (باز این چه شورش است) گچبری شده است.
گالری تصاویر
 |
کانال تلگرام آژانس هواپیمایی
